اثرات ویتامین ها بر دام

مقدمه

ویتامین ها شاخه های مختلفی از ترکیبات آلی هستند که به مقدار بسیار کمی برای حیات موجودات زنده لازم هستند و نقش مهمی در رشد، حفظ سلامتی و تولید مثل را ایفا می کنند. با توجه به پیشرفت علم در نیم قرن گذشته و پی بردن به اهمیت بالای ویتامین ها در متابولیسم بدن موجودات زنده، تحقیقات زیادی برای کشف انواع مختلف ویتامین ها صورت گرفته که نتیجه این تحقیقات افزایش چشمگیر محصولات سالم برای دام و طیور بوده و از سوی دیگر از بروز بیماری های زیادی جلوگیری به عمل آورده است. در ادامه به معرفی اجمالی از چند نوع ویتامین و اثرات آنان بر دام می پردازیم.

ویتامین A

یکی از مهمترین و ضروری ترین نوع ویتامین ها که وجودش در تغذیه دام بسیار حائز اهمیت میباشد، ویتامین A یا Retinol است.
کمبود این ویتامین عوارض خاص خودش را به همراه دارد که در شرایط های خاص ایجاد می شوند، برای مثال:
1_ نبود ویتامین A در خوراک مصرفی یا وجود موادی که ضد ویتامین هستند و اثر آن را از بین می برند.
2_ در شرایط خشکسالی که از علوفه خشک و ذخیره شده استفاده می شود و یا زمانی که مصرف علوفه سبز در حیوان پایین می آید.
3_ استرس های حرارتی مانند: گرما، سرما، بیماری ها و...
4_ تولید زیاد مواردی که بر مصرف ویتامین ها توسط حیوان تاثیر می گذارد.
 

تاثیر کمبود ویتامین A بر دام

1_ کمبود ویتامین A در گاو  بالغ باعث به وجود آمدن مشکلات نازایی و کوتاه شدن دوره بارداری گاو می گردد و البته در شرایط حادتر باعث سقط جنین نیز می شود.
2_ منجر به تولد گوساله مرده و کور می شود و یا گوساله هایی که تعادل ندارند.
3_ کاهش اشتها و لاغری بیش حد دام
4_ صرع و تشنج
5_ اسهال گوساله
6_ جفت ماندگی در گاوهای مبتلا
7_ تغییرات کره چشم، نرم شدن قرنیه، التهاب بافت های درونی مانند قرنیه و در حاد باعث ریزش اشک و کم شدن قدرت بینایی و در نهایت منجر به کوری می شود.
8_ باعث کم شدن و از دست رفتن لایه های کراتینی می شود یا اصطلاحا دژنره می شود، زیرا این بافت ها از بین می روند و به دلیل اینکه در ارتباط با بیرون هستند همین موضوع باعث حساس شدن به عفونت ها می شود و دام را به راحتی در معرض عفونت ها و بیماری ها قرار دهد، یکی از این بیماری ها ذات الریه یا پنومونی است.
 

علائم بالینی کمبود ویتامینA

_ کاهش رشد
_ کاهش مصرف خوراک
 

نقش ویتامین A در بدن

1_ محافظت کلی بدن به عنوان مثال: محافظت از ارگان های پوششی مانند مخاطات
2_ در بینایی و قدرت دید مغز نقش بسزایی دارد بدین صورت که ریتانول تبدیل به رتینال شده و بعد با اسپین ها ترکیب شده و باعث تحریک های عصب های بینایی میشود.
ویتامین A در علوفه بسیار زیاد است و در کنسانتره کم است، اما در ذرت به مقدار بالایی وجود دارد. اندازه مورد نیاز این ویتامین در روز حدود 40000 تا 50000 IU است، این مقدار با مصرف روزانه 1 تا 2 کیلوگرم یونجه یا در کل علوفه خشک تامین می گردد.
 

ویتامین های گروهB

تاکنون این تصور وجود داشت که نیازی به تامین ویتامین های گروه B نیست، زیرا این ویتامین ها در نشخوار کنندگان توسط میکروارگانیزم ها ساخته می شود، اما تحقیقات اخیر ثابت کرده بعضی از ویتامین ها مانند نیاسین باید در جیره غذایی لحاظ شوند. این ویتامین یعنی نیاسین یا اسید نیکوتین آمید در اوایل شیر آوری بخصوص برای گاو هایی که تولید بالا دارند بسیار توصیه می شود. به علت آن که مصرف خوراک کم است و سنتز میکروارگانیزم ها در شکمبه به اندازه کافی نیست. بنابراین توصیه شده که بین 12 تا 6 گرم نیاسین از 2 هفته قبل و 12 هفته بعد از زایمان اضافه شود.
 

اثرات افزایش نیاسین

1_ بهبود تخمیر
2_ جلوگیری از بروز کتوز
3_ بالا بردن اندازه اسید پروبیوتیک و گلوکز
 

ویتامین D

دن ویتامین های کمی را خودش تولید می کند یکی از معدود ترین ویتامین هایی که توسط بدن ساخته می شود ویتامین D می باشد. این ویتامین به کمک کلسترول و اشعه خورشید ساخته می شود. ویتامین D در خوراک ها بسیار کم و ناچیز است و میزان آن در علوفه خشک که حاوی کلسترول است و در مقابل نور خورشید قرار دارد به مراتب بیشتر می باشد، بنابراین دام هایی که زیاد در برابر آفتاب و نور خورشید قرار نمی گیرند و یا دام هایی که در مناطق سرد بارانی هستند بیشتر با مشکل کمبود ویتامین D مواجه هستند. کمبود ویتامین D نشانه های بسیار مشترکی با کمبود فسفر و کلسیم دارد، این ویتامین تاثیر بسیار بالایی بر عملکرد و سلامت اسکلت بدن و استخوان بندی دارد.
یکی از بیماری هایی که با کمبود ویتامین D  ایجاد می شود Rickets  یا راشیتیسم نام دارد، در واقع نقش ویتامین D جذب و بازجذب کلسیم  از دستگاه گوارش، استخوان ها و کلیه است.
بهترین روش درمان کمبود شدید و حاد ویتامین D  تزریق آن است که بسیار سریع عمل میکند و تاثیر بالایی دارد، مثلا در زمان تب شیر توصیه می شود 20 میلیون واحد ویتامین D را 3 تا 5 روز قبل از زایمان تزریق شود و این روش قدرت دام را بالا برده و از کمبود ویتامین D  جلوگیری می کند.

 

تاثیر افزایش ویتامین D

کمبود ویتامین D در بدن به ندرت اتفاق می افتد، اما افزایش ویتامین D می تواند خیلی خطرناک باشد. زیرا میزان کلسیم و فسفر خون را بالا میبرد و باعث رسوب مواد معدنی در رگ ها می شود و این امر بسیار خطرناک است.
پس اگر بدن حیوان بیش از حد ویتامین D دریافت کند فسفر و کلسیم زیادی در بسیاری از اندام های بدنش منجمله کلیه و قلب رسوب می شود و در نهایت منجر به اسپاسم قلب و مرگ حیوان می گردد.
 

علائم و عوارض کمبود ویتامین D

1_ قوسی شدن پشت دام
2_ متورم شدن مچ و زانو ها
3_ اختلال در رشد استخوان ها
4_ پوکی و شکنندگی بیش از حد استخوان ها
5_ کاهش شدید رشد بخصوص رشد دام های جوان
6_ بزرگ شدن مفاصل ضعیف و شکننده شدن استخوان ها در دام های مسن
 

ویتامین E

ویتامین E در بدن دام بیشتر نقش آنتی اکسیدان را ایفا می کند و از بدن در مقابل پرواکسیدان ها محافظت می کند. ویتامین E توسط آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز پراکسیدان ها را نابود می کند، اکثر علوفه ها حاوی ویتامین E هستند ولی بیشتر از 99 درصد آن پیش از خشک شدن و ماندگی از بین می روند.
 

علائم کمبود ویتامینE

1_ نازایی و عقیم شدن
2_ نکروز کبدی
3_ تحلیل جنسی
4_ ضعف ماهیچه ها در دام های جوان
5_ دیستروفی عضلات (عضله سفید گوساله ها)
درمان:
یکی از راه های درمان کمبود ویتامین E تزریق استات توکوفرول است و همراه این تزریق زیر جلدی سلنیوم توصیه می شود.

 

ویتامین K

نبود این ویتامین در بدن باعث ایجاد خونریزی های شدید می شود، در واقع ویتامین K در انعقاد خون و لخته شدن خون نقش مهمی دارد، هر چند این موضوع در دام ها مسئله حادی ایجاد نمی کند.